Size verilen her görevin en iyisini yapmaya çalıştınız mı? Ya da o görevi yerine getirirken en iyisi olmalı diye düşündünüz mü? En yüksek düzeye ulaşamazsanız bunu başarısızlık olarak algılar mısınız ? Bu tür durumlar Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu (OKKB) midir yoksa mükemmeliyetçilikten mi kaynaklanmaktadır?
Mükemmeliyetçilik Nedir?
Mükemmeliyetçilik, bir kişinin kendisinden ya da çevresindekilerden yüksek standartlar beklemesi ve bu standartlara ulaşmada aşırı bir çaba sarf etmesidir. Mükemmeliyetçilik genellikle kusursuzluğu hedefleyen, yüksek standartları olan ve genellikle başarı ile ilişkilendirilen bir kişilik özelliğidir. Mükemmeliyetçi insanlar çoğu zaman kendilerini tatmin edecek düzeyde başarılı hissedemezler çünkü ulaşmak istedikleri hedeflere ulaşmak nadiren mümkündür. Örneğin mükemmeliyetçi bir öğrenci sınavdan 95 almak yerine 100 almak için her detay üzerinde aşırı düşünür. Hataları tekrar tekrar gözden geçirir, ders notlarını en küçük ayrıntısına kadar inceler ve hata yapmaktan aşırı korkar.
OKKB Nedir?
Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu, bir kişide aşırı düzenlilik, titizlik, kontrol ihtiyacı ve mükemmeliyetçi eğilimlerin olduğu bir kişilik bozukluğudur. Obsesif kompulsif kişilik özellikleri olan bireyler en iyiyi, eksiksiz, tam ve mükemmel olanı yakalamaya çalışırlar. Yaşamlarında kendilerine ve ötekilere karşı esnetemedikleri katı kuralları olan kişilerdir. Bu kurallara sıkı sıkıya bağlıdırlar, bunlar için çok zaman harcarlar. Özellikle stresli ve sorumluluğun arttığı dönemlerde bu ayrıntıcılık ve kurallara uygun davranma çabası şiddetlenebilir. Örneğin bir çalışan iş yerinde yapacağı her görevi aşırı detaylı bir şekilde planlar ve en küçük hatayı bile kabul edemez. İş arkadaşlarının yaptığı işleri sürekli kontrol eder. Her zaman her şeyin ‘’doğru’’ ve ‘’tam’’ yapılmasını bekler.
Mükemmeliyetçilik ve OKKB Arasındaki Benzerlikler
Mükemmeliyetçilik ve obsesif kişilik özellikleriyle yakından ilişkilidir. Bunlar yüksek standartlar, kontrol ihtiyacı ve tatminsizliktir. Yüksek standartlar, her iki durumda da kişi kendisinden veya başkalarından aşırı yüksek beklentiler içinde olabilir. Hem mükemmeliyetçilik hem de OKKB de görülen kontrol ihtiyacı genelde bireyin çevresini kontrol etme isteğiyle bağlantılıdır. Genelde mükemmeliyetçilik kişilik özelliğine sahip kişilerde ve OKKB’de hata yapma korkusu, her şeyin ‘’doğru’’ yapılması gerekliliği ve sıkı bir kontrol etme ihtiyacı bulunmaktadır. Tatminsizlik, mükemmeliyetçi kişiler genellikle başarılarını yeterli bulmazlar. OKKB’de ise düzenli bir hayat sürdürme çabası çoğu zaman tatmin edici olmayabilir, çünkü hedefe ulaşma ihtimali düşüktür.
Mükemmeliyetçiliğin ve OKKB’nin Olumsuz Etkileri
Mükemmeliyetçilik ve OKKB’nin yakından ilişkili olduğunu ifade etmiştik. Bu kişilik özelliklerinin bireye birçok olumsuz etkileri olabilir. İlişkilerde çatışmalar yaşanabilir. Başkalarından yüksek beklentiler, ilişkilerde çatışmalara ve iletişim problemlerine neden olabilir. Bireyler, başkalarına karşı aşırı eleştirici olabilir ve başkalarının onlarla aynı düzeyde titizlikle davranmasını bekleyebilir. Fiziksel sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Uzun süre stres yaşanması, bedensel sağlık üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Örneğin; baş ağrıları, uyku sorunları gibi problemler görülebilir.
Nasıl Tedavi Edilir?
Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu tedavisi, çoğu zaman psikoterapi ve ihtiyaç halinde ilaç tedavisi kombinasyonu ile yürütülür. Tedavi süreci, bireyin ihtiyaçlarına göre özel olarak belirlenir. Tedavi sürecinde amaç bireyin hayatında yaşadığı olumsuz etkileri azaltmayı hedefler. Tedavi sürecinde bireyin çevresinden aldığı destek tedavinin sürdürülmesine katkı sağlayabilir.
OKKB’nin tedavisi uzun bir süreç olabilir ve her bireyin tedaviye tepkisi farklıdır. Tedavi sürecinde sabırlı ve istikrarlı olmak önemlidir.
.
Kaynakça
Efe C, Aslan S. Mükemmeliyetçilik ve obsesif kompulsif kişilik. Şahin D, editör. Kişilik Bozuklukları. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2024. p.80-9.
Diagnostic and Statistical Manual, Fifth Edition
Kişilik Bozuklukları, Prof.Dr Ertuğrul Köroğlu